Blockchain Layers: බ්ලොක්චේන් තාක්ෂණයේ කොඳු නාරටිය (L1, L2 සහ L3)
අපි අද කතා කරන්න යන්නේ බ්ලොක්චේන් ලෝකයේ නිතරම ඇහෙන, නමුත් ගොඩක් අයට පටලැවෙන මාතෘකාවක් ගැන. ඒ තමයි Blockchain Layers හෙවත් බ්ලොක්චේන් ස්ථර.
මේක තේරුම් ගන්න ලේසිම විදිහ තමයි අපි දිනපතා භාවිතා කරන අන්තර්ජාලය හෝ නගරයක ප්‍රවාහන පද්ධතියක් එක්ක මේක සසඳන එක. බ්ලොක්චේන් තාක්ෂණය කියන්නේ තනි දෙයක් නෙවෙයි; එය ස්ථර (Layers) කිහිපයකින් සැකසුණු පද්ධතියක්.
අපි මේ Layers 3 එකින් එක විස්තරාත්මකව සහ සරල උදාහරණ සහිතව බලමු.
Layer 1: අත්තිවාරම (The Foundation)
Layer 1 කියන්නේ ඕනෑම බ්ලොක්චේන් පද්ධතියක ප්‍රධානම කොටස හෙවත් අත්තිවාරමයි. මෙය හරියට නගරයක ඇති ප්‍රධාන මහා මාර්ග පද්ධතිය වැනියි.
🔹 මෙය ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද?
Layer 1 ජාලයකට වෙනත් කාගේවත් උදව්වක් අවශ්‍ය නැහැ. එයට ස්වාධීනව:
- ගනුදෙනු (Transactions) සකස් කරන්න පුළුවන්.
- ඒවා නිවැරදි දැයි පරීක්ෂා කරන්න (Validate) පුළුවන්.
- ජාලයේ ආරක්ෂාව තහවුරු කරන්න පුළුවන්.
🔹 ප්‍රධාන ලක්ෂණ
- ආරක්ෂාව (Security): ඉතා ඉහළයි.
- විමධ්‍යගතයි (Decentralized): කිසිවෙකුට තනිව පාලනය කළ නොහැක.
- ගැටළුව: ගොඩක් අය එක පාර පාවිච්චි කරනකොට “ට්‍රැෆික්” එක වැඩි වෙලා වේගය අඩු වෙනවා. ගාස්තු (Gas Fees) වැඩි වෙනවා.
උදාහරණ: Bitcoin , Ethereum , Solana , BNB Chain.
Layer 2: වේගය වැඩි කිරීම (Scaling Solutions)
Layer 1 එකේ තියෙන තදබදය සහ වේගය මදිවීමේ ප්‍රශ්නයට විසඳුම තමයි Layer 2. මෙය හරියට ප්‍රධාන පාරට ඉහළින් හදපු අධිවේගී මාර්ගයක් (Expressway) වගේ.
🔹 මෙය ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද?
Layer 2 ජාල ගනුදෙනු විශාල ප්‍රමාණයක් තමන්ගේ ජාලය තුළ (ප්‍රධාන පාරෙන් එළියේ) සිදු කරලා, එහි අවසාන ප්‍රතිඵලය විතරක් Layer 1 එකට (ප්‍රධ පාරට) වාර්තා කරනවා.
- මේ නිසා ප්‍රධාන ජාලයේ බර අඩු වෙනවා.
- ගනුදෙනු ගාස්තු ඉතාම අඩුයි.
- වේගය ඉතාම වැඩියි.
🔹 ප්‍රධාන ලක්ෂණ
- අධි වේගවත් (High Speed).
- අඩු පිරිවැය (Low Cost).
- ආරක්ෂාව: Layer 1 එකේ ආරක්ෂාවම මේ අයත් භාවිතා කරනවා (උදා: Arbitrum ආරක්ෂාව ගන්නේ Ethereum එකෙන්).
උදාහරණ: Optimism , Arbitrum, Polygon , Lightning Network (Bitcoin සඳහා).
Layer 3: යෙදුම් ස්ථරය (Application Layer)
අපි සාමාන්‍ය පරිශීලකයෝ විදිහට ගනුදෙනු කරන්නේ මෙතනයි. Layer 3 කියන්නේ පාරිභෝගිකයාට පෙනෙන වෙබ් අඩවි සහ ඇප්ස් (DApps). මෙය හරියට අපි අධිවේගී මාර්ගයේ ගිහින් නවතින කඩ සාප්පු හෝ ගමනාන්ත වගේ.
🔹 මෙය ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද?
Layer 3 වල තියෙන ඇප්ස් (උදා: Games, Social Media) දුවන්නේ යටින් තියෙන Layer 1 සහ Layer 2 තාක්ෂණය උඩ. නමුත් අපිට ඒ සංකීර්ණ දේවල් පේන්නේ නැහැ. අපි දකින්නේ ලස්සන Interface එකක් (User Interface) විතරයි.
🔹 ප්‍රධාන ලක්ෂණ
- භාවිතා කිරීමට පහසුයි (User Friendly).
- විශේෂිතයි: එක එක ඇප් එක හදලා තියෙන්නේ එක එක වැඩ වලට (Gaming, DeFi, NFTs).
- සැඟවුණු තාක්ෂණය: යටින් දුවන සංකීර්ණ කේත (Smart Contracts) පරිශීලකයාට පෙනෙන්නේ නැහැ.
උදාහරණ:
- DeFi: Uniswap (මුදල් හුවමාරු කිරීමට).
- Gaming: Axie Infinity (ක්‍රීඩා කිරීමට).
- Social: Lens Protocol.
සාරාංශය
| ස්ථරය (Layer) | සරල උදාහරණය | කාර්යය | තාක්ෂණික උදාහරණ |
|---|---|---|---|
| Layer 1 | ප්‍රධාන පාර / ඉඩම | ආරක්ෂාව සහ පදනම | Bitcoin, Ethereum |
| Layer 2 | අධිවේගී මාර්ගය | වේගය වැඩි කිරීම | Arbitrum, Polygon |
| Layer 3 | ගොඩනැගිලි / කඩ සාප්පු | අපේ එදිනෙදා වැඩ | Uniswap, Games |
බ්ලොක්චේන් තාක්ෂණය අනාගතයේදී සාමාන්‍ය අන්තර්ජාලය වගේම අපේ ජීවිතයට බද්ධ වෙන්න නියමිතයි. මේ ස්ථර 3 එකතුවෙලා තමයි ඒ අනාගතය නිර්මාණය කරන්නේ.
